Δημήτρης Παπαδημητριάδης για τα μέτρα της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση της ενδοσχολικής βίας: “Ο φόβος και η τιμωρία δεν έχουν θέση στη Σύγχρονη Εκπαίδευση” (Διδάσκοντας Αξίες, Όχι Απλώς Κανόνες…)

Η πρόταση του Πρωθυπουργού για την εφαρμογή τιμωρητικών μέτρων όπως η πενθήμερη αποβολή για τη διαχείριση αντικοινωνικών συμπεριφορών στα σχολεία, προκαλεί σε μένα ως ψυχίατρο σημαντική ανησυχία. Υποδηλώνει μια προσέγγιση που εστιάζει περισσότερο στην ποινή παρά στην αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της προβληματικής συμπεριφοράς.

Έρευνες δείχνουν ότι οι τιμωρητικές μέθοδοι, όπως οι αποβολές, μπορούν να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχολογική ανάπτυξη των παιδιών. Αντί να αντιμετωπίζουν τις ρίζες της προβληματικής συμπεριφοράς, τέτοια μέτρα μπορεί να αυξήσουν τα αισθήματα απόρριψης και απομόνωσης μεταξύ των μαθητών. Και βέβαια γνωρίζουμε από τη διεθνή κλινική εμπειρία ότι επιδεινώνουν την προβληματική συμπεριφορά επιτείνοντας την αντιδραστικότητα, ενώ μειώνουν την ακαδημαϊκή επίδοση και την κοινωνική ενσωμάτωση.

Η εφαρμογή αυστηρά τιμωρητικών μέτρων αγνοεί την ευκαιρία για εκπαιδευτική παρέμβαση και μάθηση μέσω της διαδικασίας της συμφιλίωσης και της επανόρθωσης. Η εκπαιδευτική προσέγγιση πρέπει να επικεντρώνεται στην κατανόηση και την επίλυση των υποκείμενων αιτίων της αντισυμβατικής συμπεριφοράς, όπως η έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων, τα οικογενειακά προβλήματα, ή ακόμη και οι ψυχολογικές διαταραχές.

Στην πράξη, εναλλακτικές προσεγγίσεις όπως η επανορθωτική μέθοδος, η συμβουλευτική και οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες που στοχεύουν στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και στην τροφοδότηση της αυτοεκτίμησης, μπορούν να προσφέρουν πιο βιώσιμες και αποτελεσματικές λύσεις. Αυτές οι προσεγγίσεις ενθαρρύνουν τα παιδιά να αναλαμβάνουν την ευθύνη για τις πράξεις τους, να κατανοούν τις επιπτώσεις τους στους άλλους, και να προσπαθούν προς την επίτευξη θετικής αλλαγής. Ένα παιδί που κατανοεί τις συνέπειες των πράξεών του και παροτρύνεται να εργαστεί για τη διόρθωσή τους, ακολουθεί πάντα μια πολύ πιο θετική αναπτυξιακή τροχιά από ένα παιδί που απλώς τιμωρείται.

Περαιτέρω, η προσέγγιση της κυβέρνησης ως προς τη θέσπιση ποινολόγιου για τη χρήση κινητών τηλεφώνων στα σχολεία, την πρακτική να κρατάει απουσιολόγιο ένας μαθητής, καθώς και την πρόταση για τη δημιουργία πλατφόρμας ανώνυμων καταγγελιών “νταήδων” μαθητών από τους συμμαθητές τους, περιέχει μία σειρά από πρόσθετες λανθασμένες πρακτικές που θα έχουν τις δικές τους ξεχωριστές, αρνητικές συνέπειες στην εκπαιδευτική διαδικασία και την ψυχολογική ανάπτυξη των μαθητών.

Όσον αφορά το ποινολόγιο για τη χρήση των κινητών τηλεφώνων, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η τεχνολογία έχει γίνει αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής ζωής και της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Αντί για την απολυταρχική προσέγγιση και την εφαρμογή ποινολογίων, θα ήταν προτιμότερη η διαπαιδαγώγηση των μαθητών σχετικά με την υπεύθυνη και εποικοδομητική χρήση αυτών των τεχνολογιών. Μέσα από την εκπαίδευση και την καθοδήγηση, τα παιδιά μπορούν να μάθουν πώς να αξιοποιούν την τεχνολογία για την ενίσχυση της μάθησής τους και όχι ως μέσο που διακόπτει τη διδασκαλία.

Η πρακτική να κρατάει ένας μαθητής το απουσιολόγιο γνωρίζουμε από ετών ότι προκαλεί συγκρούσεις και ανταγωνισμούς μεταξύ των μαθητών, συμβάλλοντας σε ένα κλίμα εκφοβισμού αντί συνεργασίας και αμοιβαίου σεβασμού. Είναι σημαντικό τα καθήκοντα διαχείρισης της τάξης να παραμένουν στην ευθύνη των εκπαιδευτικών, οι οποίοι πρέπει να έχουν την κατάρτιση και την εμπειρία να τα χειρίζονται με τρόπο που προάγει την θετική ατμόσφαιρα στην τάξη.

Τέλος, η πρόταση για δημιουργία πλατφόρμας ανώνυμων καταγγελιών “νταήδων” μαθητών είναι ίσως ψημένη με την εμπειρία του Predator, αλλά στην τελική θυμίζει το καθεστώς Ανατολικής Γερμανίας, όπου ο παρακολουθήσας, του παρακολουθήσαντος κατέδιδε τον γείτονα ή τον συγγενή. Θα αυξήσει τον φόβο, την καχυποψία και τη δυσπιστία μεταξύ των μαθητών, ενώ η ανωνυμία και η έλλειψη άμεσης επικοινωνίας μπορεί επίσης να οδηγήσει σε καταχρήσεις και λανθασμένες καταγγελίες. Είναι προτιμότερο να ενθαρρύνουμε τον ανοιχτό διάλογο και την επίλυση των συγκρούσεων μέσω της επικοινωνίας και της μεσολάβησης, δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου όλοι οι μαθητές αισθάνονται ασφαλείς να εκφράζουν τις ανησυχίες τους.

Συνοψίζοντας, ενώ η ανάγκη για διατήρηση της τάξης και της πειθαρχίας στα σχολεία είναι αναμφισβήτητη, οι μέθοδοι με τις οποίες αυτό επιτυγχάνεται θα πρέπει να προάγουν τη θετική ανάπτυξη και την κοινωνική ενσωμάτωση των μαθητών. Η εφαρμογή τιμωρητικών μέτρων προσφέρει μια στιγμιαία λύση, εντελώς ακατάλληλη για ένα πιο περίπλοκο πρόβλημα. Μια στρατηγική που βασίζεται στον φόβο και την τιμωρία, παρά στην εκπαίδευση και την ανάπτυξη. εγκυμονεί τον κίνδυνο να παράγει περισσότερα προβλήματα παρά λύσεις. Η έμφαση θα πρέπει να δοθεί σε προγράμματα που προάγουν την κατανόηση, την επικοινωνία και την αλληλεγγύη, που αποτελούν τα βασικά συστατικά μιας προσέγγισης που αναγνωρίζει και ενισχύει την ανθρώπινη αξία και την αξιοπρέπεια των νέων μας.

• Ο Δημήτρης Παπαδημητριάδης είναι ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής με σπουδές και στη διεθνή πολιτική υγείας. Είναι υποψήφιος στις προκριματικές εκλογές ανάδειξης του ευρωψηφοδελτίου του ΣΥΡΙΖΑ.